Euskal literaturak eta zinemak emari bertsuko obrak ekarri dizkigute urteetan zehar. Hertsiki lotutako bi disziplinen arteko lehen printzen kokapena ezjakina bada ere askok 80ko hamarkadan azaltzen dute.

Zuzeneko ikuskizunen arloan, tradizioa inspirazio-iturri oso garrantzitsua da euskal sortzaile garaikideentzat. Asko gara horretan inspiratzen garenak idazkera berriak garatzeko. Kultura tradizionala oinarri hartuta sortzen dugu gure arte garaikidea. Eta arlo artistiko guztietan errepikatzen den ikuspegi bat da. Euskal kulturaren berezitasuna eta bizitasuna aldarrikatzeko −eta euskal kultura mantentzeko− gure nahia islatzen ei duelakoan.

Nola eraldatu dute euskal gizartea ekintza kolektiboak eta balio-sistema komun batek? Euskal Herriko kooperatiben fenomenoaren funtsezko bi esparrutan murgilduko gara: Mondragon taldea eta ikastolen mugimendua.

Euskal Herriak gastronomia-esperientzia aberatsa eskaintzen du, txoko eta pintxo-tabernetatik hasita sagardotegi, bertako jaialdiak, Michelin izardun jatetxeak eta jatetxe tradizionaletaraino. Lurralde hau paradisua da janari onaren zaleentzat, non toki bakoitzak euskal kultura gastronomikoaren ikuspegi bakarra eskaintzen duen.

Etxepare Euskal Institututak kudeatzen duen Euskara Munduan programari esker dozenaka irakasle trebatu dira mundu osoan.

Pop eta rockaren figura historikoetatik hasi eta musikari gazteen belaunaldi apurtzaile eta bikainarekin buka, gero eta talde eta bakarlari gehiagok agortzen dituzte sarrerak areto handietan.

Pentsaezina da Euskal Herrira etorri eta pintxorik jan gabe joatea

Euskal Herriko gatazkak aztarna handia utzi du zinemagintzan eta gaiari loturiko fikzio eta dokumental ugari egin dira. Gai arantzatsua da, gogorra, inor epel uzten ez duen horietakoa.

Euskal zinemagintzak, berezkoak dituen ezaugarri ugari ditu baina, bada azken urteotako ekoizpenetan, eztabaida sozialekin konprometitutako zinemak geroz eta pisu handiagoa du.

Oraindik ez baduzu euskal gazta tartaren berririk izan, seguruenik laster izango duzu. Jakin nahi duzu zergatik den horren berezia?

Izaro, Olaia Inziarte eta Verde Prato, besteak beste, euskal pop berriaren norabidea finkatzen ari dira: joera berriak bultzatzen dituzte, beren lanen kalitateari eta sakontasunari uko egin gabe.

Urte berean jaio ziren, euskal kulturako figura ezinbestekoak dira, eta bide desberdinak egin zituzten. Jorge Oteizaren itzal luzearen pean, hona hemen bien historia, berreraikia.

Eltzeko bero-bero bat uda bete-betean? Kontraesana dirudi, baina horixe da marmitakoa.

Euskal mitologia zinemaren bitartez kontatzen ari dira, eta horren adibide, ezinbesteko izenburu hauek: ´Errementari´, ´Akelarre´ edo´Irati´.

Azken urteetan, istorio heldu eta sakonagoak jorratzearekin batera, nazioarteko onespena iritsi da, eta euskal animazioak eztanda moduko bat bizi duela esan daiteke.

Sortzaile berrien talentua: musika, literatura, antzerki eta zinemaren hauspo.

Zinegile ugari, kolektiboaren istorioak ingurune horietan kokatzeak balio erantsia ematen dietela ohartu dira. Kasu askotan, pertsona horiek urteetan jasandako zapalkuntzaren jatorria herri txikietan topatu daitekeelako akaso.

Itsasoz gaindiko frantziar lurralde horrek —Ternuaren hegoaldean dago—, euskaldunei, bretainiarrei eta normandiarrei omen egiten die bere banderan, izan ere, XVI. menderako iritsi baitziren inguru hartara.

Landa-eremuko inauteriak berpiztu diren honetan, badago aukera neguko erritual antzinakoak ospatzeko Euskal Herrian. Naturari lotutako ohiturak dira, eta gero eta fama handiagoa dute.

Ander Izagirre idazle eta kazetariak ´Vuelta al país de Elkano´ (Elkanoren herrialdeari itzulia) liburua argitaratu zuen 2022an. Lan horretan, zalantzan jartzen du honako ikuspegi hau: euskaldunak baserrian itxitako herri bat izan zirela.

Bilboko Guggenheim museoko horma batean 40 koadro txiki daude eskegita. Paisaia bat edo txolarre bat bezala, begirada bat, luma bat eta bisitaria bera islatzen duen ispilua daude parez pare, urrez jantzitako XIX. eta XX. mendeko marko borobil eta obalatuetan. Denboraren igaroa bera desafiatzen duen mosaiko hau sinatu duen artista Alain Urrutia da.

Mundu asko bizi dira Uxue Alberdiren baitan (Elgoibar, 1984). Bertsolari eta idazlea, bere ekoizpen artistikoan galderei egiten die tokia, erabat ixten ez diren hausnarketei, mugak gaindituz. 

Denera 13.500 lagunek bete dute Navarra Arena Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finalean, eta ekitaldiak izandako harrera onaren harira, hona hemen kultur adierazpen horren gorakadaren azterketa.

Euskal migratzaileek sortutako boarding house bateko azken ostalaria hil eta gero, amaitu egin da XIX. mendearen erdialdetik iraun duen kapitulu bat.

Munduko txatalez osatua dagoen puzzle deszifraezina da New York. Migratzaileek eraiki zituzten zerua urratzen duten etxe orratzak eta sortu zuten gerora munduan hain ezaguna egin den iruditeria. Etorkinek idatzi dute hiriaren historia eta 2018tik gaurdaino  euskal idazle garaikide nabarmenetako bat den Kirmen Uribe ere nortasun, hizkuntza eta kultura mosaiko honen zati bihurtu da.

Gauzak askotan serendipia hutsez gertatzen dira. Poughkeepsien jaiotzea esaterako. Edo The New Yorkerreko erredakzioan lan egitea, oraindik paperezko aldizkariak irakurtzen zirenean. Tira, edo Madrilera gaztelania ikastera joan eta euskaraz maitemintzea, Elizabeth Macklini gertatu zitzaion bezalaxe.

Floridako Jai Alai Dania frontoia ixteaz batera amaitu da zesta-punta profesionalaren azken atala Estatu Batuetan; garai batean, herrialde horretako apustu-negozio nagusietako bat izan zen.

Honako hau historia handi baten hasiera da, Euskal Herriaren historia, ekoizpen, industria, kultura eta ondare immaterialaren istorio txikien bidez kontatua.

Mendea estreinatu berri zenean, gona beltzez jantzitako emakume bat Brooklyneko zubiaren erdian kokatu zen, kameraren begiari so. Hankak ireki zituen eta, zutik, espazio publiko horren erdian pixa egiten hasi zen.

"Hizkuntzak berokiak bezalakoak dira: bat bakarrik badaukazu, beti erabili beharko duzu, euripean zein eguzkipean. Baina bi, edo hiru, edo gehiago ere badauzkazu, zuk zeuk erabaki dezakezu zein jantzi kalera irteteko...".

Ongi etorri! Sartu. Sartu antzokira eta eseri. Aukeratu zure eserlekua, zure espazioa, zure leihoa.

Mikel Laboa ez da edozein euskal musikari: mitoa bilakatu da. Bizirik jarraitzen du ekitaldi publiko eta pribatuetan, familia-bazkarietan, herri eta hirietan.

Euskaldunentzat, janaria pasio itsua da. Fede paganoa. Ospakizuna. Lehentasunezko gaia.

Jarraian datorren zerrendak euskal literaturaren ahots ezberdinak nahasten ditu, izen entzutetsuak eta hasiberriagoak bilduz, eta horiek guztiek euskal letren dream team moduko bat osatzen dute.

Egungo euskal zinema udaberriko lore eder batekin aldera daiteke: bere zurtoinak, tente eta sendo, eguzkitan dir-dir egiten duten koloretako petalo sorta batera darama, eta, bat-batean, bere inguruko paisaiaren edertasuna areagotu egiten da.